Maatschappelijk ondernemen biedt de sportvereniging kansen. Maar hoe ga je hier als bestuurder mee om en hoe pak je het aan? Ondernemer Danny Rijnhout schreef voor Rotterdam Sportsupport een blog over een succesvolle aanpak en de winstmogelijkheden.
De context
Steeds meer partijen herkennen de maatschappelijke waarde van sportverenigingen. Zo hebben al veel gemeenten de sport gevonden als oplossing voor uitdagingen. Sportkoepel NOC*NSF promoot maatschappelijk ondernemen via ‘Open Clubs’.
Waar hebben we het over?
Maatschappelijk ondernemen, waar hebben we het dan eigenlijk over? Het gaat over ondernemen met je sport, accommodatie of netwerk om zo je maatschappelijke waarde te vergroten. In Nederland is 25% van de sportende mensen actief in competitieverband. De overige driekwart is op andere manieren betrokken bij sport en/of een vereniging. Ze zijn bijvoorbeeld verenigingslid met het oog op sociale contacten of omdat het goed is voor de gezondheid. Als bestuurder kan je hierop inspelen en nieuwe doelgroepen aan je sport binden. Vaak kunnen die groepen actief zijn op momenten dat je accommodatie niet wordt gebruikt.
Tip 1: maak jouw tak van sport belangrijk voor méér doelgroepen
De eerste en belangrijkste stap is het verhogen van de urgentie van jouw club. Veel gemeenten stimuleren verenigingen om maatschappelijk te ondernemen. Zij zien een kans om via sportverenigingen maatschappelijke problemen te verkleinen. Anderzijds zijn ook steeds meer clubs zich bewust van hun bredere mogelijkheden en potentiële nieuwe doelgroepen. Voorbeelden:
- Ouderen die vereenzamen
- Mensen met gezondheidsproblemen die daardoor niet meedoen in de maatschappij
- Jongeren met gedragsproblemen
De eerste vraag is wat dit betekent voor jou als bestuurder. Waarom zou jij die problemen moeten oplossen? Ik draai de vraag vaak om: bekijk het vanuit je eigen sport en accommodatie. Welke doelgroepen kan je nog aan je sport binden en hoe kan je jouw sport als middel inzetten voor een nieuwe doelgroep?
Als atletiekvereniging kan je makkelijk looptraining opzetten voor mensen met overgewicht en als vechtsportvereniging is het eenvoudig om weerbaarheidstraining te organiseren. Zoek het dus dichtbij jezelf en bedenk waarom je dit gaat doen. Bijvoorbeeld om meer mensen van je sport te laten genieten of om meer inkomsten te generen en zo een gezonde financiële balans te houden. De eerste stap is dus: bepalen waarom je dit zou willen doen en wat maatschappelijk ondernemen moet opleveren. Je bestaande leden zullen deze vraag namelijk ook stellen.
Tip 2: formeer een werkgroep
Om te voorkomen dat je als bestuurder alles zelf moet doen, is het belangrijk een goede werkgroep op te zetten. Vraag hiervoor niet de vrijwilligers die al veel doen, maar ga op zoek naar nieuwe vrijwilligers. Dit kun je doen door de ledenlijst te doorlopen en te kijken welke leden of ouders van jeugdleden werken in de zorg-, welzijns-, onderwijs- of re-integratiesector.
Verder is het handig een aantal leden te benaderen die een commerciële achtergrond hebben. Vraag mensen persoonlijk en verzoek hen mee te denken over een grotere maatschappelijke rol van de vereniging.
Tip 3: ontwikkel een visie
Maatschappelijk ondernemen kent vele vormen en mogelijkheden. Je kunt je als club richten op speciale doelgroepen met beweegprogramma’s. Een mooi voorbeeld is Budovereniging Unity99 Rotterdam, die haar sport inzet om kinderen met agressie- en weerbaarheidsproblemen te helpen. De club doet dit samen met de jeugdzorg.
Een ander mooi voorbeeld is voetbalvereniging XerxesDZB. Die organiseert sport en vrijwilligerswerk voor mensen met een psychische aandoening. De club doet dat samen met een zorgorganisatie en hierdoor worden nieuwe leden en vrijwilligers gevonden.
Brainstorm met het bestuur over de volgende vragen om een goede visie op te zetten:
- Welke mogelijkheden biedt onze sport?
- Op welke momenten kan onze accommodatie breder worden benut?
- Welke kansen en uitdagingen zien we bij onze leden?
- Welke kansen en uitdagingen herkennen we in de wijk?
Vooral het laatste is een mooi vertrekpunt. Als je veel leden hebt die in de bijstand zitten, kan de vereniging een mooie springplank voor hen zijn om weer actief te worden. Je kunt ze vrijwilligerswerk laten verrichten in combinatie met sportactiviteiten. Met zo’n programma verhoog je de meerwaarde voor je eigen leden enorm. Het mooie is, dat je dit ook toegankelijk kunt maken voor mensen uit de wijk. Je hoeft alleen nog een partner te vinden die de mensen verwijst naar de vereniging, maar meer hierover bij tip 6.
Tip 4: onderbouw je keuze
Als je kiest voor een bepaalde maatschappelijke visie, bijvoorbeeld dat het clubhuis een soort buurthuis voor de hele wijk is, moet je deze visie wel onderbouwen. Het is belangrijk om naar binnen te kijken en te bepalen wat ervoor nodig is om de visie te laten slagen. Belangrijke vragen:
- Wat willen de leden?
- Hebben we voldoende kader?
- Op welke momenten is de accommodatie beschikbaar?
- Voldoet de accommodatie voor alle doelgroepen?
Nadat je naar binnen gekeken hebt, is het belangrijk de blik naar buiten te richten. Belangrijke vragen:
- Waar zit mijn doelgroep en hoe ziet die eruit?
- Welke behoefte heeft de doelgroep en hoe gaan we daarop inspelen?
- Welke belemmeringen heeft de gekozen doelgroep en hoe nemen we die weg?
- Welke uitdagingen liggen er in onze omgeving en hoe dragen we daaraan bij?
- Welke partijen zijn er in het gebied nog meer actief en richten zich op dezelfde doelgroep?
De informatie uit het onderzoek levert je twee zaken op. Ten eerste: inzicht in welke acties je intern moet nemen om te zorgen dat je succes gaat hebben. Ten tweede: inzicht in welke doelgroepen het meest kansrijk zijn om mee te starten.
Tip 5: kies het meest haalbare project
Uit je visie en je onderzoek komt meestal een aantal mogelijke projecten voort waarmee je kunt beginnen. Bijvoorbeeld: een samenwerking met de wijkorganisatie om een aanbod overdag te realiseren voor ouderen. Of een samenwerking met een huisarts en fysiotherapeut om mensen met overgewicht in beweging te brengen. Nadat je de projecten heb benoemd, is het belangrijk dat je een goed onderbouwd businessmodel per project uitwerkt. Hiervoor beantwoord je deze vragen:
- Waarde van het product (welk probleem los je op?)
- Doelgroep (op wie richt je je?)
- Wat ga je doen om het probleem op te lossen?
- Wat heb je hiervoor nodig?
- Met wie ga je samenwerken?
- Hoe ga je jouw doelgroep bereiken?
- Hoe beheer je de relatie?
- Wat voor kosten ga je maken?
- Welke inkomsten verwacht je?
Door deze vragen te beantwoorden, krijg je inzichtelijk wat je per project moet doen om te gaan starten. Begin eerst met het project dat het meest concreet is en met wat haalbaar is. Vaak is dit ook het project waarvan de vrijwilligers de meeste energie krijgen.
Tip 6: nodig partners uit
De belangrijkste stap om maatschappelijk te gaan ondernemen, is misschien wel het uitnodigen van de partners uit wijk. Ik weet nog goed dat ik een partnerbijeenkomst bij een vereniging organiseerde waar op die avond letterlijk alle projecten werden geboren. De partners liepen samen met de werkgroep een rondje over het complex en zagen ter plekke de mogelijkheden.
Als vereniging doe je er dus goed aan om wijkpartners die een rol kunnen hebben binnen je projecten uit te nodigen. Doe dit samen met de gemeente, die heeft vaak al contact met deze organisaties. Tijdens de partnerbijeenkomst is het zaak dat je als vereniging duidelijk vertelt welke kansen je ziet. Daarna is het goed om in kleine groepen te gaan zitten en van gedachten te wisselen over wie je bent, wat je doet en wat je samen méér kan doen voor een bepaalde doelgroep.
Tip 7: betrek je leden
Bestuurders vragen mij vaak waarom we niet eerst de leden betrekken bij maatschappelijk ondernemen. Het antwoord hierop is heel simpel: omdat je eerst wilt weten welke projecten haalbaar zijn. Hiervoor moet je met partners hebben gesproken.
Na de partnerbijeenkomst organiseer je dus een ledenbijeenkomst. Die leidt tot draagvlak en ‘handjes’ bij de uitvoering. Presenteer tijdens de ledenavond de maatschappelijke visie van de club en de projecten en ga daarna in kleine groepen brainstormen. Laat leden zelf kiezen met welk project ze willen meedenken. Aan het eind van de bijeenkomst doe je er goed aan om als bestuur de ruimte te verlaten en de leden een advies te laten formeren voor het bestuur. Dit mogen ze daarna presenteren. Hiermee verhoog je de betrokkenheid.
Tip 8: bereik je doelgroep
Na de partner- en ledenbijeenkomst heb je zicht op de meest haalbare projecten en kan je met één van de projecten echt aan de slag. De belangrijkste stap bij het uitwerken van de projecten is dat je zorgt voor goede communicatiemiddelen.
Het bereiken van je doelgroep gaat vaak via partners en je zult dus communicatiemiddelen op moeten zetten voor medewerkers van de partners waarmee je samenwerkt en voor de doelgroep zelf. Om dit soepel te laten verlopen, is het raadzaam om op een A4’tje de volgende punten te benoemen: doelgroep, doelstelling, middelen en planning.
Tip 9: communiceer je succes
Er gebeurt van alles binnen jouw club en waarschijnlijk kom je elke week tijd te kort. Communiceren over bepaalde projecten schiet er vaak bij in. Betrek daarom actief vrijwilligers die verantwoordelijk zijn voor de communicatie en zorg ervoor dat zij regelmatig laten zien wat jullie aan het doen zijn.
Vier bijvoorbeeld de komst van de tiende deelnemer of breng persoonlijke verhalen van deelnemers in kaart en communiceer hierover. Dit leidt ertoe dat je leden betrokken raken bij het project en dat zij ook zien hoe belangrijk dit is voor de club. Bovendien resulteert dit extern in goodwill bij partners, politiek en ook mogelijke nieuwe sponsoren.
Tip 10: leer van anderen en laat je inspireren
Er zijn veel mooie initiatieven in het land waar je van kunt leren. Door bij andere verenigingen te kijken, kun je veel nieuwe ideeën opdoen. Maar misschien nog belangrijker: door met andere bestuurders te spreken, kom je er ook achter wat niet werkt. Rotterdam Sportsupport kan zorgen voor de verbinding met een andere club of een voorbeeld geven van een inspirerend initiatief.
Tot slot
Het besturen van een vereniging kost veel tijd. Ik besef dan ook dat maatschappelijk ondernemen vaak niet bovenaan de agenda staat. Maar realiseer je dat er echt grote kansen voor jouw club liggen om een nieuw speelveld te betreden. Het is vaak het moeilijkst om de eerste stap te zetten, maar Rotterdam Sportsupport kan je hierbij helpen. Wil jij vrijblijvend van gedachten wisselen over de kansen voor jouw club? Neem dan contact op met jouw vaste contactpersoon binnen Rotterdam Sportsupport of via info@rotterdamsportsupport.nl.